نمد ترکمن، هنر ۲۵۰۰ ساله!

نمد ترکمن

زندگی در بیابان و دور از تمدن طوایف گوناگون ترکمن و تلاش این مردم برای زنده ماندن، باعث شد تا آن‌ها با وسایل و حیوانات مورد نیاز برای زندگی خود پیوند برقرار کنند. نمد هنری لطیف است که بدون نیاز به کشتن حیوانات و یا شکار آنها، نیازهای اولیه زندگی در هوای سرد منطقه مرکزی آسیا را هموار می‌‌کند. شهر باستانی کورگان در منطقه آلتایی یکی از نقاطی ست که مورد توجه ویژه باستان شناسان قرار گرفته است. در حفاری‌های باستان شناسی این منطقه آثاری از نمد متعلق به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد کشف شده است. نمد کشف شده در این منطقه به منظور کف پوش و یا پوشش مربوط به اسب‌ها و دیگر چارپایان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. البته برخی پژوهشگران قدمت استفاده از نمد ترکمن را بیش از ۷ هزار سال می‌دانند. زیرا از حدود ۵۰۰ سال پیش قبل از میلاد آثار نمد در اروپا و روم باستان نیز وجود داشته که نشان می‌دهد این هنر از آسیای میانه به اروپا آورده شده است.

نمد ترکمن، هنر دست زنان

در آسیای مرکزی با آنکه تولید نمد به نیروی بدنی نیاز داشت، اما اکثرا توسط زنان درست میشد. واژه یورت که به معنی چادر، سرزمین، میهن و زادگاه است، واژه‌ای است ترکی و بیش از دو هزار سال قدمت دارد. منابع چینی برای نخستین بار شش سده پس از میلاد درباره یورت چادرنشینان گزارش می‌دهند. نمد که از یک سو نماد کار و هنر دست انسان، به واسطه پشم حیوانات تولید می‌شود، ازسوی دیگر بیانگر رابطه عمیق بین انسان و طبیعت است.

کشف نمد و کاربرد آن طی هزاران سال پیش از هر چیز گویای آن است که نمد برای جلوگیری از سرما، رطوبت و به ویژه در برابر بادهای مداوم استپ‌های آسیای مرکزی بوده است. صرف نظر از چربی طبیعی پشم، بواسطه بوی آن حیوانات مضر دور نگه داشته میشد. آنگونه که مارکو پولو گزارش می‌دهد، نمد ترکمن برای جابجایی یورت‌ها ضروری بود و وجود چربی در پشم (نمد) نفوذ آب به آن را غیرممکن می‌کرد. نمد خوب و نرم از پشم گوسفند و شتر تهیه می‌شود. نمد سفت و زبر برای پوشش چادر، زیر انداز زین اسب، کفش‌ها یا برای گرم نگه داشتن اسب، از ادغام پشم گوسفند، پشم‌های بلند نوعی گاو و اسب و پشم بُز و حتی از رشته الیاف گیاهی و از الیاف پوسته درختان درست میشد.‍‍

در نزد ترکمن‌های افغانستان، جمهوری ترکمنستان، ترکمن‌های ایران و قفقاز، نمد امروزه نیز بر اساس قدیمی‌ترین روش‌های تولید یعنی طبق روش سیصد سال پیش از میلاد، همانند روش دوران هان‌ها که شگفتی چینی‌ها را بر می‌انگیخت، مطابق تکنیک پِرِس کردن، غلطاندن و فشردن پشم‌ها تولید می‌شود.

سرخ ترکی، رنگ خاص نمد ترکمن

رنگ دادن و تزیین نمد چادرنشینان مناطق مختلف تفاوت بزرگ چندانی با یکدیگر نداشت. پیش از هر قبیله دیگری، صحرانشینان قبایل ترک زبان گرایش و تمایل برای رنگ سرخ و آبی، دلبستگی بسیاری به رنگ‌های متضاد داشتند. در جهان غرب این رنگ سرخ بمثابه «سرخ ترکی» مشهور شده است. شادی و لذت از ترکیب رنگ‌های روشن پایه‌ریزی مفهوم هنر تکنیک دکور و آرایش را نشان می‌دهد. ماده رنگی سرخ، از ریشه‌های روناس گرفته می‌شود که در ترکستان اورِدام (Uredam) خوانده می‌شده است. در تبت ماده رنگی سرخ را از زعفران‌های وحشی می‌گیرند.

طرح‌های اساطیری، شاکله اصلی هنر نمد ترکمن

کاربرد تصاویر در زمینه اصلی نمد در اشکال و رنگ‌های متنوع مانند، جنگ میان حیوانات، تصویر درختان و صحنه‌هایی با انسان برخی در شکل انتزاعی، نشانگر نمادهای دوران کهن بوده که تا امروز نیز در نزد ترکمن‌ها و دیگر اقوام ترک زبان زنده مانده است. مانند، شاخ قوچ که سمبل زمین است یا ابر که سمبل تصویر احساس آسمان است. کاربرد تصاویر هندسی، دومین نوع ویژگی و زینت نقوش نمد است. چنین طرح‌های هندسی درفرش ترکمن نیز دیده می‌شود. همانگونه که گفته شد، نمد ترکمن‌های یموت و به طور کلی ترکمن‌ها مطابق تاریخ و سابقه دو هزار و پانصد ساله خود با نقش دکور مارپیچ آن، با شاخ قوچ به رنگ‌های سیاه و سرخ، با ابرهایی به رنگ‌های سفید و سرخ که نشان از سمبل آسمان و زمین بوده با نقوش نمدهای قرقیزها و دیگر اقوام ترک مشترک است. به طور کلی مشهور ترین طرح‌های نمد ترکمن شامل دیه گؤز، چشم شتر، قُچ، قوچ، ثاری چیبین، عقرب زرد، تیرانا، ماهی غضروفی (خاویار) و قوشماقچه می‌باشد.

محصول با موفقیت به سبد خرید اضافه شد.