همانطور که میدانید صنایع دستی نساجی هر کشور ریشه در فرهنگ و هنر آن سرزمین دارد و میتوانید ردپایی از آداب و رسوم آن دیار را در طرحها و نقشهایی که با ظرافت و زیبایی بر روی پارچه مینشیند پیدا کنید. نقش و نگارهایی که بر روی لباسهای سنتی هر منطقه دیده میشود همگی از نظر زیباییشناسی منحصربفرد هستند. چاپ و دوخت نقش بر روی پارچه یکی از قدیمیترین هنرهای دستی بشر میباشد که ایران نیز قدمتی بسیار در صنایع دستی نساجی دنیا دارد. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی این صنایع و سوغات از بین نرفتهاند.
چاپ باتیک نمادی از صنایع دستی نساجی و فرهنگ مردم اندونزی میباشد. این الگوها به صورت دستی و یا به وسیله موم داغ بر روی پارچه حک میشود، سپس پارچه را در محلول رنگرزی قرار میدهند و در آخر مومها را از پارچه جدا مینمایند. اگرچه این هنر در سراسر اندونزی انجام میشود اما شهر جاوا به چاپهای باتیک خود مشهور است. در مناطق ساحلی ترکیبی از رنگهای شاد محبوب است درحالیکه باتیکهای دیگر مناطق سبکهای متداولتری دارند. طرحهای سنتی دارای معانی نمادین هستند که گفته میشود شانس را به ارمغان میآورند، ازلحاظ تاریخی، برخی از الگوهای فقط مخصوص خاندان سلطنتی اندونزی بود.
این طرح معروف در جهان بهعنوان نماد میراث معنوی اندونزی در سال ۲۰۰۹ در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
Shisha نوعی سوزندوزی تزئینی بر روی پارچه است، آنچه آن را متمایز میکند استفاده از قطعات ورقی براق است که به پارچه دوختهشده و بازتابی همچون آینه دارد تا طرحی بسیار چشمنواز خلق کند. امروزه، گلدوزی shisha، نماد صنایع دستی نساجی هند است، هرچند که نمونههایی از آن را میتوان در مناطق دیگر آسیا ازجمله چین و افغانستان یافت. قدمت آینهدوزی به قرن 17 برمیگردد و اعتقاد بر این است که تحت تأثیر زیباییشناسی ایرانی معروف به shisheh به معنی شیشه قرارگرفته است. درگذشته برای انجام این کار از سکه نقره و قلع هم استفاده میشده.
طرح پارچه کوبایی توسط رنگهای خنثی و الگوهای مستطیلی شکل میگیرد. مردان و زنان در مراسم سنتی مانند عروسی و مراسم خاکسپاری دامنهایی از این پارچه میپوشند. پارچه کوبایی از الیاف رافیا، نوعی برگ نخل با همین نام ساختهشده است، که حالت مخملی دارد. این طراحی مربوط جمهوری کنگو بوده است. جالب است که طرحهای هندسی پارچه کوبا کمی نامنظم دوخته میشوند.
تارتان یک نوع پارچه پیچاز اسکاتلندی است. طرح این پارچه از نوارهای مختلف عمودی و افقی روی هم قرارگرفته در مقیاس مختلف میباشد. لباس سنتی مردم اسکاتلند از این نوع پارچه است که به شکل دامن دوخته و مردان و زنان در مراسم خاصی به تن میکنند. قدمت صنایع دستی نساجی در اسکاتلند حداقل به قرونوسطی برمیگردد. منسوجات مشابهای در و دیگر مناطق اروپا شبیه به طرح تارتان وجود دارد. متداولترین طرح آن پارچه پشمی قرمز با نوارهای عمودی به رنگ آبی سفید و زرد میباشد.
چاپ موم آفریقایی یک طرح هلندی است که از طراحی باتیک اندونزیایی الهام گرفته است. تجار هلندی در جاوا قصد داشتند به تقلید از طرح باتیک محصول خود را تولید و روانه بازار کنند اما به دلیل کاهش هزینههای تولید و استفاده از رنگهای نامرغوب این محصولات مورد استقبال قرار نگرفت و طرح شکست خورد. امروزه چاپ موم آفریقایی، با نامهای موم آنکارا و هلندی نیز شناخته میشود، آنها پارچههای پنبهای رنگی با چاپ الهام گرفته از باتیک بهصورت صنعتی تولید میکنند. این منسوجات، درواقع از دهه 1960 در خاک آفریقا تولید میشود و هنوز در لباس زنان، بهویژه لباسهای تشریفاتی، رواج دارد.
گلدوزی یکی از صنایع دستی نساجی سنتی مکزیک است که نقوش مختلف و منحصربهفرد بومی را به نمایش میگذارد. گیاهان و حیوانات نقوش پرطرفدار هستند، اما طرحهای گلدار رایجتر از دیگر نقوش است. صنایعدستی پارچهای مکزیکی با استفاده از دستگاه بافندگی ساخته میشود و طرحهای زیبا و پیچیده پس از تولید پارچه با دقت دوخته میشوند.
بسیاری از کیمونوهای ژاپنی از طراحی یوزن بر روی پارچههای ابریشمی ساخته میشوند. یوزن یک تکنیک برای رنگآمیزی ابریشم با طرحهای پیچیده و بسیار رنگارنگ است. همچنین میتوان از آن روی پارچههای دیگر مانند پنبه و کنف استفاده کرد، این لباسها بیشتر با نقوش گیاهان و پرندگان تولید میشوند. این تکنیک بهعنوان یک هنر صنایع دستی نساجی ژاپنی در نظر گرفته میشود. این نقوش محبوبیت فراوانی در میان زنان ژاپنی دارد که در جشنهایی مانند عروسی، فارغالتحصیلی از دانشگاه یا جشن 20 سالگی دختران آن را به تن میکنند.
این نوع گلدوزی از پرطرفدار و زیباترین طرحها در اکثر کشورهای جهان است. گلدوزی ماراش منحصر به ارمنستان است، جایی که به طور تاریخی تکنیکهای سوزندوزی را نسل به نسل آموزش میدادند. زنان از اشراف تا دهقانان هنرهای بافندگی و چگونگی تزئین منسوجات با نخ طلا و نقره و تزئینات کوچک مانند مهره، سنگ و مروارید را آموختند. شهرهایی مانند ایروان، آنی، و ماراش به گلدوزی ماراش معروف هستند، فراتر از الگوهای هندسی، گلدوزی ماراش نیز در طرحهای خود نقوش گیاهان، حیوانات و نمادهای مذهبی را نشان میدهد.